ISO Nedir?

ISO Nedir?

‘International Organization for Standardization’ yani ‘Uluslararası Standartlık Örgütü’nün kısaltmasıdır. Bizim fotoğrafçılık terimlerinden ISO ile kastetmek istediğimizi aslında ‘ISO Speed’dir yani ‘ISO hızı’dır. Genel kullanımda sadece ISO kullanıldığı için sitemizde de sadece ISO olarak geçecek. ISO, optik algılayıcının ışığa duyarlılığını belirtir yani ISO arttırkça optik algılayıcı ışığa karşı daha hassas olacaktır. Filmli dönemde ISO 6 ile ISO 3200 arasında filmler bulunabiliyorken dijital makinalarda ISO 50-102,400 arasında seçeneklere sahibiz ve her geçen sene çıta biraz daha yükseliyor. DSLR makinelerin hem filmli SLR, hem de kompakt fotoğraf makinelerine göre asıl avantajı da burada ortaya çıkıyor: Işığın yetersiz olduğu ortamlarda da çekim yapabilmek.

Bir klasik: Ilford Delta 3200 Professional Film.

ISO’nun kullanımı enstantane ve diyaframa destek olacak şekilde olmalıdır. Normal çekimlerinizde ISO değerini makinenin sahip olduğu doğal en düşük ISO değeri olarak kulanmalısınız. Bu değer makinenizin modeline göre değişmekte ama genelde ISO100 veya ISO200′dür. Eğer en düşük ISO değerinde, kullanmak istediğiniz enstantane ve/veya diyafram değeri az pozlamaya neden oluyorsa, yani fotoğraf olması gerektiğinden karanlık çıkıyorsa o zaman ISO değerini arttırarak doğru pozlama elde edebilirsiniz.

Yüksek ISO, hızlı enstantane kullanmaya izin verir. Alpha 900: kullanıcı beyaz dengesi, DRO, Steady Shot kapalı, uzun pozlama gürültü giderme açık. Işıklandırma olarak standart bar florasan kullanılmıştır, flaş kullanılmamıştır. 24.5MP'lik tam boy ham dosyadan Adobe Lightroom ile TIFF dosya oluşturulmuş ve karşılaştırma amacı ile %100 kesme Adobe Photoshop'ta oluşturulup %100 kalitede JPEG olarak kaydedilmiştir.

Buna bir örnek vererek kafanızda canlanmasını kolaylaştıralım. Diyelim A/AV modunda gece çekim yapıyorsunuz. Diyaframınızı en küçük f değeri olarak ayarladınız ama poz ölçümü sonrasında makineniz enstantaneyi ISO 100′de 1/8 olarak veriyor. 50mm’lik lens kullanıyorsunuz ve gövdede ya da lensiniz de titreme engelleme sistemi mevcut değil. Bu durumda en azından 1/60 gibi bir enstantane kullanarak el titremesi kaynaklı bulanıklığın önüne geçmek istersiniz. 1/60 ise 1/8′e göre 3 durak daha fazla ışığa gereksinim duyacaktır (1/8, 1/15, 1/30, 1/60). Bu durumda diyaframınızı daha fazla açamayacağınız için ISO değerini 3 durak yükseltmeniz gerekir yani ISO100 yerine ISO800 kullanarak (ISO 100, ISO 200, ISO 400, ISO 800) fotoğrafı çekebilirsiniz.

ISO değerleri nelerdir?

50, 100, 125, 160, 200, 250, 320, 400, 500, 640, 800, 1000, 1250, 1600, 3200, 6400, 12,800,51,200, 102,400

Not: Bu değerler 1/3 duraklı enstantane değerleridir. Kalın yazılmış olanlar tam durak olup, 2 tam durak arasında 2 adet de 1/3 duraklık değer yer alır. 400 değeri 200 değerinin 2 katı ışık sağlar.

Soru: Fotoğraf makinem sahip olduğu tüm ISO değerlerini gösteremiyor, ne yapmalıyım?
Cevap: Fotoğraf makineleri pazarlama stratejisi olarak olabildiğince yüksek ISO değerlerine sahip olarak tüketiciye sunulurlar. Birazdan göreceğiniz gibi tüm makinelerin ISO1600 sonuçları aynı değildir. Aradaki farklar ciddi boyutlarda olabilir. Üreticiler kimi ISO değerlerindeki sonuçlardan utanıyor olsalar gerek ki bunları ilk etapta saklayarak tüketiciye sunarlar.

Bazen de satın aldığınız fotoğraf makinesinin paketini açtığınızda ilk etapta örneğin azami ISO 3200 değerini görebilirsiniz ama menünün derinliklerinde bulunan bir seçeneği açarak ilk etapta olmayan ISO değerlerine ulaşmak da mümkün olabilir. Mesela Canon EOS 5D Mark II normalde ISO 100-ISO 6400 aralığını sunarken menüden ISO genişletmesi seçeneğini açtığınızda kullanabileceğiniz ISO seçenekleri ISO 50-ISO 25,600 aralığıına genişler yani fazladan 3 ana durak ISO değeri elde edersiniz. ISO 50, uzun pozlama gerektiğinde kullanılabilirken, yeni gelen yüksek ISO değerleri genelde çok fazla gürültü ve görüntüde bozulma getirir.

ISO genişletme özelliği için biraz derinlere bakmanız gerekebilir :)

Soru: Bu ISO değerleri neden gizleniyor peki?
Cevap: ISO başarımı donanımsal ve yazılımsal yönü olan teknik bir konudur. Bu yazı yeni başlayanlara için ISO’ya giriş olarak düşünülebilir. Teknik detaylar için ikinci bir yazımız bu hafta yayınlanacak, meraklılar onu bekleyebilirler ;) Donanımsal kısmı makinenizi aldığınızda sahip olduğunuz ISO değerlerini belirler. Sonradan gelen ve genelde Lo/Hi1/Hi2 gibi isimlendirmelere sahip olan ISO değerleri ise donanımsal olarak limitte bulunan değerlerin yazılımsal olarak ayarlanması ile elde edilirler. Kimi üreticiler bu ISO değerlerini menüde saklamayıp kullanıcıya ilk etapta sunabilmekteler ama sonuçların pek de içi açıcı olduğunu söyleyemeyeceğiz.

Canon EOS 5D'de normalde kullanabildiğiniz en yüksek ISO değeri ISO 1600'dür. Eğer menüden ISO genişletmesini açarsanız ek olarak ISO 3200 yerine ISO H değeri gelir. Bu pratikte ISO 3200 ile aynı şekilde işler ama ekranda sadece H harfi görülür. Benzer şekilde ISO 50 yerine de L değeri gelir.

ISO’nun fotoğrafa nasıl bir etkisi olmaktadır?

ISO’nun fotoğraf üzerindeki etkisi doğrudan görüntü kalitesi üzerinedir. Yüksek ISO değerlerini kullandıkça genel görüntü kalitesi düşer. Detay kayıpları başlarken, gürültü miktarları gözle görülür bir şekilde artar. Bu nedenle ışığın yetersiz olduğu durumlarda çekeceğiniz konuya göre değişecektir ama ISO’yu yükseltmek son tercih olmalıdır.

En yüksek ISO değerinden genelde uzak durmak gerekir :) Sony Alpha 500'ün ISO başarımını beğendik ama ISO 12,800 fotoğraf makinesinin kapasitesini aşıyor. ISO 12,800 değerini unutup, ISO 6400'ü azami ISO değeri olarak düşünmek en sağlıklı yol olacaktır.

Gürültünün yanı sıra kimi durumlarda fotoğrafta tekrarlanan desenlerden kaynaklanan boydan boya çizgilere de rastlayabilirsiniz. İngilizce kaynaklarda ‘banding’ olarak rastlayabileceğiniz bu duruma biz de bantlaşma diyebiliriz. Bu tarz sorunların önüne geçebilimek için fotoğraf makinenizin sahip olduğu ISO yeteneklerini bilmeli ve ona göre yüksek ISO değerlerini kullanmalısınız. Mesela siyah beyaz çekimlerde Canon EOS 5D’min en yüsek ISO değeri olan ISO 3200′de bantlaşma sürekli olan bir durum ve bu nedenle zorda kalmadan ISO 3200 değerini kullanmamaya gayret ediyorum. Eğer buna bir de yazılımla + poz telafisi uygularsanız bantlaşmayı küçük boyutlu dosyalarda bile farkedebilir hale getirirsiniz. Aşağıdaki örnek kareyi inceleyebilirsiniz.

Yüksek ISO gürültüye neden olur. Yüksek ISO'da az pozlama yapıp bilgisayarınızda + poz vermeniz gürültüleri daha da belirgin kılar. Canon EOS 5D, f/5.6, 1/60, ISO 3200, +1.17EV

ISO başarımı nelere göre değişir?

• JPEG mi yoksa ham (İngizlizce:’raw’) mı çekiyorsunuz? JPEG çekiyorsanız, ISO değeri arttıkça, ham çekimlere göre daha çok detay kaybı yaşayacaksınız demektir. Eğer önceliğiniz detayların korunması ise ham çekin. Eğer detaydan ziyade pürüzsüz bir görünüm benim için daha önemli diyorsanız o zaman JPEG çekebilirsiniz.
  

  Ham çekerek JPEG'e göre daha fazla detay koruyabilirsiniz. Alpha 900: kullanıcı beyaz dengesi, DRO, Steady Shot kapalı, uzun pozlama gürültü giderme açık. Işıklandırma olarak standart bar florasan kullanılmıştır, flaş kullanılmamıştır. 24.5MP'lik tam boy ham dosyadan Adobe Lightroom ile TIFF dosya oluşturulmuş ve karşılaştırma amacı ile %100 kesme Adobe Photoshop'ta oluşturulup %100 kalitede JPEG olarak kaydedilmiştir. Alttaki kare, Fine seviyesinde JPEG olarak, gürültü giderme de en yüksek olan 'High' değerinde çekilmiştir.
• JPEG çekiyorsunuz, peki fotoğraf makineniz gürültü giderme uyguluyor mu? JPEG çekmek pürüzsüz görüntüler elde etmeyi garanti etmez. Makinelerin JPEG oluşturma yazılımlarında, gelen veriye ne seviyede gürültü giderme uygulanıp JPEG dosyalarının oluşturulacağının seviyeleri olabileceği gibi bu özellik sadece açılıp kapatılır şekilde de olabilir. Örneğimizi şu an çok farklı seviyelerdeki makinelerini denediğim Sony firmasından vereyim. Giriş seviyesinde Alpha 230′da gürültü giderme sadece iki seçeneğe sahipti: Açık ve Kapalı. Giriş seviyesinden orta seviyeye geçiş eğilimindeki Alpha 500 ise kapalı, normal ve yüksek olmak üzere 3 kademeli bir gürültü giderme sunarken amiral gemisi Alpha 900, kapalı, düşük, normal ve yüksek olmak üzere dört kademe seçeneği sunar.
  

  JPEG çekerken gürültü giderme seviyesine dikkat etmek gerekir. Alpha 900: kullanıcı beyaz dengesi, DRO, Steady Shot kapalı, uzun pozlama gürültü giderme açık. Işıklandırma olarak standart bar florasan kullanılmıştır, flaş kullanılmamıştır. 24.5MP'lik tam boy ham dosyadan Adobe Lightroom ile TIFF dosya oluşturulmuş ve karşılaştırma amacı ile %100 kesme Adobe Photoshop'ta oluşturulup %100 kalitede JPEG olarak kaydedilmiştir. Alttaki kare, Fine seviyesinde JPEG olarak, gürültü giderme de en yüksek olan 'High' değerinde çekilmiştir.
• Büyük makine daha iyi ISO başarımı mı demektir? Makinenin boyutu değil ama makinedeki görüntüyü algılayıcının boyutu yüksek ISO konusunda doğrudan etkilidir. Aynı megapiksel değerine sahip makineleri bile doğrudan karşılaştırmak pek olağan değildir çünkü işin içine çok fazla değişken girer. ISO testleri sadece algılayıcının testi olmayıp, lens-fotoğraf makinesi ikilisini kapsayan bir sistem testidir. Bu nedenle buradaki örnek karelerimizi fikir vermesi açısından koyduğumuzu anlamalısınız, bunlar kesinlikle bire bir karşılaştırma sayılamaz.
  

  Sistem Karşılaştırması: Tam kare algılayıcılı DSLR Sony Alpha 900 (35mm f/1.4 G lensi f/8'de), APS-C algılayıcılı Sony Alpha 500 (35mm f/1.4 G lensi f/5.6'da), 1/2.7" algılayıcılı Canon Digital IXUS 870 IS (P modunda sadece ISO değiştirildi, gerisine makine karar verdi ki f/3.5 kullandı). Alpha'larda titreşim engelleme kapatıldı ama sanırım IXUS'ta kapatmayı unuttum çünkü ISO 100'de bu kadar da kötü bir sonuç elde etmemesi gerekiyordu.
  Burada biririnden farklı sistemlerin denk ISO değerlerine bakmaya çalıştık. %100 kesmeler merkeze yakın bir noktadan alındı. Kadraj üç sistemde de aynı alındı. Notta da belirttiğim gibi en küçük algılayıcıya sahip kompakt makine olan Canon Digital IXUS 870 IS’de titreşim engelleme sistemini kapatmayı unuttum (tripoda takılı çekim yaparken sistemi kapatmazsanız görüntüyü bozma eğiliminde oluyor) ve bu sonuçlar ortaya çıktı. Bu çekimi tekrar ettim ama sahne ve ışıklandırma değiştiği için görseli güncellemedim. ISO 400 değerinin diğerlerine benzer bir sonuç verdiğini söyleyebilirim. ISO 400′den sonra hızlı bir şekilde detaylar yokoluyor ve ISO 1600′deki fotoğrafta çamur gibi bir görüntü kalıyor. Modern kompakt fotoğraf makinelerinde kullanılan yeni algılayıcı teknolojileri ile yüksek ISO başarımı daha da arttı ama DSLR seviyesinde görüntü kalitesi vermeleri imkansız. Neden? Sony Alpha 900′un algılayıcı alanı 864 mm kare, Alpha 500′ün 368 mm kare, IXUS 870 IS’inki ise sadece 21.7 mm kare! Yani Alpha 900′deki algılayıcının alanı yaklaşık 40 kompakt fotoğraf makinesinin algılayıcısının toplam alanına eşit.
• Yüksek ISO başarımından kastedilen ne? Düşük gürültü seviyesine sahip, detayları silinmeyip korunmuş fotoğrafları kastediyoruz.
• Makinemde iki tane gürültü giderme çeşidi var, bunların farkı ne? Birisi normal gürültü giderme özelliği iken ikincisi uzun pozlama yaparken devreye giren gürültü giderme özelliğidir. Uzun pozlama çekerken bunu açık bırakmanızı öneriyoruz. Bu sayede çok fazla alakasız renkte piksellerle karşılaşmanın önüne geçmiş olursunuz.
  

  Uzun pozlama gürültü giderme seçeneğini menülerde görebilirsiniz.

BasÇek öneriyor

• JPEG değil ham çekin.
• JPEG çekmekte ısrarlıysanız, makinenizin iyi tanıyın, limitlerini bilin! Aynı sahnede gürültü giderme seçenekleri ile tüm ISO değerlerinde çekim yapın ve tarzınıza uygun ISO değerlerini ve gürültü giderme seçeneklerini belirleyin.
• Eğer baskı almayıp sadece internet ortamında paylaşımda bulunuyorsanız fotoğrafları yüzde yüz boyutta incelemekte ısrar etmeyin. Eğer ciddi kesmeler almayacaksanız internet ortamında küçük boyutlu kullanacağınızı düşünün ve ISO başarımını bu şekilde değerlendirin. Baskının ekranda bakmaya göre daha toleranslı olduğunu da aklınızdan çıkarmayın ;)
  

  Sony Alpha 500'ün ISO 6400 sonucunu eğer 500px genişliğindeki bir fotoğrafında bakacaksak çok iyi diyebiliriz :) Elbette ileride büyük boy baskı almanız gerekebilir ama anı fotoğrafları çekecekseniz yüksek ISO diye çok da ısrar etmemelisiniz. Fotoğrafı oluşturan unsurun ışık olduğunu ve fotoğraf çekmek için ışığa ihtiyaç duyduğumuzu akılımızdan çıkarmamamız gerekir ;)